Cele:
-kształtowanie postaw i budowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa,
-zaangażowanie społeczności lokalnych do działań na rzecz środowiska,
-prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej z wykorzystaniem aktywnych i terenowych form pracy.
Tematy:
-poszanowanie wody, a w szczególności działania promujące jej oszczędzanie, gromadzenie i racjonalne wykorzystanie,
-bioróżnorodność i działania sprzyjające jej poznaniu i zachowaniu.
Sposób realizacji:
Poprzez zajęcia terenowe w praktyczny sposób pokazano czym jest bioróżnorodność, jakie są jej poziomy. Lokalna społeczność została zaangażowana w tworzenie mini ogrodów w pojemnikach zwiększających bioróżnorodność roślin i owadów. 25 kompozycji uczestnicy zajęć zabrali ze sobą, ponadto dostali po minimum 5 sadzonek roślin wytworzonych na zajęciach do samodzielnego posadzenia w swoim otoczeniu. Wytworzone na zajęciach rośliny były też sadzone w samym ogrodzie jako materiał dydaktyczny. Obserwowano bogactwo owadów korzystających z łąki kwietnej. Wykonano nasadzenia roślin rodzimego pochodzenia w ogrodzie botanicznym. Zaprezentowano w ramach doświadczenia w donicach 25L, że alternatywą dla torfu jest kompost własnej produkcji na przykładzie uprawy warzyw. Obserwowano jaki pozytywny wpływ na glebę ściółkowanie jej powierzchni zrębkiem drzewnym – dostarczamy materii organicznej do gleby, ograniczamy emisję CO2, oszczędzamy wodę, wpływamy pozytywnie na organizm glebowy. Cele zaplanowane we wniosku zostały osiągnięte.
Streszczenie zajęć
Omówienie czym jest bioróżnorodność. Mamy trzy poziomy – bogactwo siedlisk. Tutaj na przykładzie ogrodu i jego otoczenia uczestnicy analizowali siedliska: ogród botaniczny, pole z uprawą żyta, łąkę kośną oraz wilgotną niekoszoną łąkę. Wskazywali, które siedlisko jest sztuczne i mało korzystne dla bioróżnorodności (pole), a które bogate w rodzime gatunki organizmów (niekoszona wilgotna łąka). Podkreślano na zajęciach, że owszem sam ogród botaniczny gatunków roślin ma znacznie więcej niż niekoszona wilgotna łąka ale gromadzi on też gatunki obce. W tym miejscu należy zaznaczyć też fakt, iż nieprzemyślane przemieszczanie gatunków między odległymi siedliskami może przynieść opłakane skutki w postaci gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia – barszcz Sosnowskiego, rdestowiec sachaliński, norka amerykańska czy jenot.
W kolejnym kroku omawiano bogactwo gatunków w siedlisku. Im jest ich więcej tym jest ono bardziej złożone, ale jednocześnie obieg materii i energii w nim zachodzi sprawnej. Pokazywano jak istotne zanczenie mają w ekosystemach reducenci. W ogrodzie powierzchnie rabat wyłożone są zrębkiem drzewnym co wpływa na stymulację rozwoju organizmu glebowego oraz oszczędza wodę. Uczestnicy wąchali glebę i zrębek – charakterystyczna woń leśnej ściółki, białe nitki grzybni oraz pojawiające się owocniki grzybów blaszkowych świadczą o obecności grzybów w organizmie glebowym. Zasobne w gatunki siedlisko tworzy łańcuchy pokarmowe, zapewnia obieg materii i energii na to kładziono nacisk w pracy terenowej. Uczestnicy zajęć pytali, dlaczego w oczku wodnym nie ma zakwitu glonów – nie ma, ponieważ jest na tyle duże, że może podtrzymać życie zarówno roślin, jak i zwierząt oraz zapewnia procesy rozkładu martwej materii organicznej. Uczestnicy zobaczyli jak można wykorzystać rodzime gatunki i odmiany roślin w zieleni. Oczywiście należy brać pod uwagę szereg warunków jakie panują w danej niszy ekologicznej jak nasłonecznienie, rodzaj podłoża, odczyn, poziom wód gruntowych czy stopień wilgotności podłoża w ciągu roku, ale znając te parametry z obserwacji można dobrać rośliny tak aby nasza rabata była bezpieczna dla naszej rodzimej bioróżnorodności, cieszyła nasze oczy i była gościnna dla drobnych zwierząt. Dla ochrony organizmu glebowego podłoże powinno być okryte czy to szatą roślinną czy materiałem organicznym bowiem promieniowanie UV niszczy pożyteczne organizmy w na jej powierzchni, działa jak lampa w gabinecie dentysty.
Ostatnim poziomem bioróżnorodności jest zmienność genetyczna w obrębie populacji danego gatunku w siedlisku. Z biologicznego punktu widzenia występowanie jednolitej genetycznie populacji na znacznym obszarze jest bardzo niekorzystne. Wytłumaczono to na przykładzie upraw trawy. Na polu na północ od ogrodu rolnik na powierzchni kilku ha uprawia żyto w jednej odmianie, kilka razy w tym roku stosował zabiegi chemiczne na chwasty i choroby grzybowe. Żyto stanowi zwarty łan. W ogrodzie botanicznym jest zgromadzonych kilka odmian śmiałka darniowego różniącego się od siebie pod względem cech morfologicznych, rosną w rozproszeniu. W przypadku wystąpienia choroby grzybowej i braku ochrony chemicznej jest większa szansa, że któraś z odmian przetrwa chorobę niż w przypadku pola z jedną odmianą żyta. Odmiany różnią się od siebie genetycznie, natomiast odmiana powinna być jednolita pod względem cech nie mówiąc już o odmianach mnożonych wegetatywnie, które są praktycznie jednolite genetycznie – klony.
W trakcie zajęć terenowych prowadzonych na kolekcji naszego ogrodu uczestnicy w sposób sensoryczny poznawali świat przyrody.
W części praktycznej uczestnicy zajęć produkowali rozsady roślin, tworzyli mini ogródki z roślin użytkowych i „kwiatów” dla owadów, obsadzali wyprodukowanymi roślinami ogród. Poznawali praktyczne rozwiązania jak można tworzyć w swoim otoczeniu miejsca sprzyjające życiu.
W zajęciach uczestniczyły dzieci, rodzice i nawet seniorzy. Były one doskonałą formą integracji międzypokoleniowej i też międzykulturowej bowiem na etapie pisania i składania wniosku nikt nawet nie miał na uwadze tragedii, która dotknęła Ukrainę. Dzieci z naszych szkół w Sarbinowie i Mielnie wspólnie z dziećmi z Ukrainy pracowały na zajęciach. Wszystkie zaplanowane działania zostały zrealizowane. Większych problemów nie napotkaliśmy podczas realizacji projektu. Lokalna społeczność została zaangażowana we wspólne prace na rzecz poprawy świadomości ekologicznej mieszkańców. Rekrutacja uczestników zajęć przebiegała sprawnie o czym świadczy zrealizowanie ostatnich warsztatów na początku lipca. Dodatkowym efektem i sukcesem jest to, że w zajęciach uczestniczyły dzieci z Ukrainy. Dzieci z naszych dwóch lokalnych szkół w Mielnie i Sarbinowie razem z nauczycielami i rodzicami integrowali się z uchodźcami – udział dzieci wraz z matkami z Ukrainy. Nastąpił wzrost świadomości społeczności na temat bioróżnorodności oraz metod oszczędzania wody i racjonalną jej gospodarką w ogrodzie. Ponadto warsztaty będą pomocne dla dzieci jako element podstawy programowej z przyrody i biologii MEN.
Efekty ekologiczne krótkotrwałe
101 osób uczestniczących w warsztatach z bioróżnorodności w Ogrodzie Botanicznym w Niegoszczy gmina Mielno powiat koszaliński woj. zachodniopomorskie na 100 osób założonych we wniosku.
Efekty ekologiczne długotrwałe
Uczestnicy zajęć, poznali korzyści wynikające z poszanowania bioróżnorodności, nawet te w wymiarze ekonomicznym, w większym stopniu będą dbać o bogactwo gatunków w swoim otoczeniu. Nastąpi wzrost kultury ekologicznej naszych mieszkańców poprzez przeniesienie wiadomości i nowych nabytych umiejętności do swojego otoczenia. Podczas zajęć pokazano jak można oszczędzać wodę w ogrodzie poprzez sadzenie roślin dostosowanych do warunków lokalnych, osłanianie gleby materią organiczną w postaci zrębka drzewnego, czy nawet pozostawianie głęboko korzeniących się „chwastów” jak skrzyp polny, który nie konkuruje zbytnio z roślinami i działa korzystnie w czasie upałów ocieniając powierzchnię podłoża – na podstawie własnych obserwacji prowadzonych w Ogrodzie Botanicznym w Niegoszczy.
Efekty rzeczowe krótkotrwałe zrealizowane
15 warsztatów
22,5 godziny zajęć z doświadczonym edukatorem
2000 „wyprodukowanych” przez uczestników roślin do zwiększania w ich otoczeniu bioróżnorodności
25 ogrodów w donicach do zwiększania bioróżnorodności drobnych zwierząt (stawonogów).
Efekty rzeczowe długotrwałe
Od wielu lat ludzie do ogrodów, często bezmyślnie, wprowadzają gatunki roślin obcego pochodzenia. W projekcie pokazaliśmy, że można tworzyć bogatą, estetyczną przestrzeń zieloną wokół nas w oparciu o gatunki i ich odmiany rodzimego pochodzenia. Nie wymagamy, aby ludzie masowo wycinali tuje żywopłotowe, ale aby przy planowaniu nowych nasadzeń sprawdzali skąd z natury pochodzi dany gatunek rośliny. Zaszczepienie zielonego myślenia z Kodeksu Dobrych Praktyk w Ogrodnictwie GDOŚ – materiały informacyjne. Praktyczne pokazanie nasadzeń z gatunków i odmian naszych rodzimych roślin były inspiracją do pozytywnych zmian w otoczeniu uczestników naszych warsztatów. W dobie zmian klimatycznych oszczędzanie wody i jej racjonalne gospodarowanie jest nader istotne.
Projekt „EkoKapitał czyli bioróżnorodność wokół nas” został zrealizowany dzięki grantowi finansowemu z Funduszu Naturalnej Energii, Organizatorem konkursu jest Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A., a Partnerem Konkursu jest Fundacja Nasza Ziemia.
